Beeldend kunstenaar, lichaamsgericht traumatherapeut en (familie)opsteller. Als creatieve ontwikkelaar gebruikt Suhela Pluijmers de vaardigheden van deze drie functies binnen haar bedrijf KunstvanZijn. Sinds eind 2021 is ze betrokken bij de Ontdek- en Ontwikkelplekken van OngeEikt. Dit project is bedoeld voor Drenten die door omstandigheden niet kunnen participeren aan de samenleving of daarin van betekenis kunnen zijn.
Ze begeleidde tot nog toe drie deelnemers. Ook voor haarzelf was dat een proces van ontdekken en ontwikkelen. Ze vertelt over haar ervaringen als begeleider, waarbij creativiteit de rode draad vormt.
‘Creativiteit is een natuurlijk talent. Maar zoals met alle talenten moet dat wel ontwikkeld worden. In ons onderwijssysteem wordt veel te weinig aan creativiteit gedaan. Al op jonge leeftijd ligt de nadruk op het verstand en op het leren. Terwijl uit onderzoek blijkt dat als mensen de tijd nemen voor hun creativiteit, ze op andere momenten veel efficiënter kunnen werken.
Door creatief te werken ontdekken we spelenderwijs nieuwe gebieden in onszelf. Hierdoor ontwikkelen we nieuwe inzichten en vaardigheden en deze leiden vaak tot wezenlijke veranderingen in ons dagelijkse leven en in ons werk. Je werkt niet aan de oppervlakte om gedrag te veranderen, maar bent bezig op een dieper niveau van de identiteit. Beelden brengen namelijk soms een ander proces op gang dan woorden en werken ook door in ons bewustzijn.
Mensen helpen bij hun creatieve ontwikkeling is mijn bestemming. En mijn werk, daar heb ik gewoon altijd veel zin in. Ik denk niet ‘oh, ik moet werken’. Ik speel gewoon mee, al neem ik het wel serieus. Het is niet zo dat we maar een beetje fröbelen. Door aanwezig te zijn en goed te observeren laat ik mensen zelf ontdekken. Zodat ze zelf keuzes leren maken, inzichten krijgen en leren om minder oordelend naar zichzelf te zijn. Zodat ze een beetje vrijer in het leven kunnen staan.’
Hoe begeleid je de deelnemers bij de Ontdek- en Ontwikkelplekken?
‘Voor mij is het leidend dat ik erachter kom wat iemand nodig heeft. Ik help deelnemers te ontdekken wat hun vraag is of stimuleer ze om met hun vraag aan de slag te gaan. Mensen die erg perfectionistisch zijn laat ik bijvoorbeeld eerst creatieve oefeningen doen waar ze geen controle over hebben. Zoals tekenen met hun niet-dominante hand of met de ogen dicht werken. Zodat ze heel andere ervaringen op doen. Ervaringen die ze misschien wel prettig vinden. Wat ervaar je, als je iets doet waar je niet vaardig in bent? Die ervaring kan je helpen bij andere situaties die je in het leven tegenkomt.
Het gaat erom dat je weer leert om te spelen, want ook dat is een natuurlijk talent. Door te spelen verkennen we onbekende delen van onze wereld. Op een ontspannen manier onderzoeken we nieuwe vaardigheden, zoals ermee om leren gaan dat je geen controle hebt of je ogen oefenen om goed om je heen te kijken. Vaak vinden mensen spelen kinderachtig, terwijl het heel fijn kan voelen. Lekker stampen door de plassen bijvoorbeeld. Je leert erdoor wat meer los te laten. Dat niet alles zo strak hoeft. Zomaar doen en de vrijheid voelen, zonder beperkende oordelen. Dat is heel belangrijk, vooral voor deze groep deelnemers. Want ze ervaren vaak allerlei belemmeringen om weer mee te doen aan de samenleving. Door creatief bezig te zijn kunnen ze meer ruimte gaan voelen om een volgende stap in hun ontwikkeling maken.’
Welke vaardigheden en ervaring gebruik je om deelnemers te begeleiden?
‘Mijn aanwezigheid en authentiek mens-zijn zijn mijn grootste instrumenten. Mijn vermogen om contact te maken met een ander. Ten tweede heb ik mijn kennis en ervaring. En ten derde ben ik heel nieuwsgierig naar wat een ander beweegt. Ik ben erin geoefend om te zien, mee te ervaren wat er in de ander gebeurt. Ik vraag ze ernaar en zo maken ze meer contact met zichzelf. In feite maken ze contact met wat er op dat moment gebeurt. Ik zeg met opzet niet ‘met wat ze op dat moment voelen’, want dat is iets wat mensen niet altijd makkelijk vinden. Ik vraag naar hun fysieke ervaring in het hier en nu, ook als ze het over vroeger hebben. Als kind waren we vaak niet in staat om met bepaalde emoties om te gaan. Als volwassene kunnen we dat een stuk beter.
Die manier van werken gebruik ik bij de Ontdek- en Ontwikkelplekken. Dat gaat over mens-zijn en contact maken en helpt bij het proces. Als je in het hier en nu bent en iets raakt je, dan maak je contact met jezelf. Door in te gaan op die ervaring maak je contact met de ander en daar leer je vaardigheden van. Iemand was bijvoorbeeld erg in paniek en in tranen. Ik vroeg haar toen om naar mij te kijken en contact te maken. Dat deed ze en geleidelijk aan werd ze rustiger. Ze snapte dat je soms een ander mens nodig hebt. Dat is namelijk volwassen gedrag. In tegendeel tot wat we vaak denken is het niet volwassen om alles zelf op te willen lossen.’
Wat heb je tot nog toe geleerd van de Ontdek- en Ontwikkelplekken?
‘Soms gaat een proces te snel. Dan is drie maanden eigenlijk niet genoeg om het proces te doorlopen. Ik voel dan de tijdsdruk. Dan ga ik over mijn grenzen en kost het me te veel uren. Ook ik moet leren om beter, en steeds opnieuw, naar mijn eigen signalen te luisteren.
Creatief ontwikkelen, traumawerk en opstellingen vind ik heel fijn om te doen. Ik hoef niet te weten. We gaan samen onderzoeken en ontdekken. Ik bepaal het niet voor jou. Jij houdt de regie, want jij bent volwassen. Met spanning of weerstand en andere ongemakkelijke gevoelens kan ik werken. Wel heb ik de bereidheid van de ander nodig om te kunnen werken. Nieuwsgierigheid is een belangrijk instrument. Ik ben open en aanwezig en dat creëert ruimte en mogelijkheid voor die ander om er ook te zijn. Daarnaast vind ik niets gek en ik hou ook van mensen die dwarsliggen. Ik leer veel van de deelnemers, we leren van elkaar.’
Interview door Margot van Belkum – januari 2022