Dit is de reis van Sala, die opgroeide in een religieus gezin in Jemen, waar ze geneeskunde studeerde hoewel ze eigenlijk naar de kunstacademie wilde. Ze had een paar stressvolle banen in haar thuisland. Daarna kreeg ze een beurs in Nederland om te studeren, maar ze vond na haar studie geen baan. Sinds haar asielaanvraag woont ze in een vluchtelingenkamp in Assen. Ze sloot zich eind 2021 aan bij een groep vrouwen uit het kamp die elke woensdagochtend naar Eemland gaan voor de Grenzeloos Creatief activiteiten – en kreeg toen het aanbod om deel te nemen aan de Ontdek- en Ontwikkelplekken van OngeEikt.
Na haar afstuderen in 2012 had Sala verschillende banen. Ze was onder andere arts voor vluchtelingen binnen Jemen bij enkele niet-gouvernementele en humanitaire organisaties. Toen ze werd gepromoveerd om een groot gezondheidsproject te leiden, kreeg ze veel verantwoordelijkheid en werd ze onder druk gezet door de overheid en andere partijen. Naast de verslechtering van de veiligheidssituatie in het land gaf dat haar veel stress. Omdat Sala de meest stabiele baan in het gezin had, moest ze haar familie onderhouden. Dat legde extra druk op haar. Ze wilde meer vrijheid, naar buiten, andere kleren dragen en meer met kunst bezig zijn. Van kinds af tekende ze al graag. Ze droeg altijd een schetsboek bij zich en tekende haar omgeving, maar ze had er niet veel tijd voor en had er ook weinig vertrouwen in.
Onafhankelijk
Door haar studie beschikte ze over een medische basiskennis, maar ze wist niet welk specialisme ze wilde doen – en ze wilde niet nog eens vele jaren studeren. In 2019 kreeg Sala een Nederlandse beurs om Master of Public Health in Amsterdam te studeren. Ze maakte deel uit van een internationale groep studenten. Ze ontdekte haar vrijheid, genoot van de verschillende culturen en het nieuwe eten, ging naar feestjes en droeg andere kleding. Sala stopte met het dragen van haar hijab (hoofddoek). Dat was een grote stap in haar leven. Ze was bang om het haar familie te vertellen, maar uiteindelijk deed ze dat toch. Ze waren het er eerst niet mee eens, maar later accepteerden ze haar keuze.
Mede door Corona lukte het haar niet om na haar studiebeurs een baan te vinden. Ze logeerde een tijdje bij haar tante in België. Ze vertelt hierover: ‘Omdat ik altijd al zelfstandig wilde zijn, schaamde ik me dat ik geen baan kon vinden. Om mezelf nuttig te maken deed ik vrijwilligerswerk bij het Rode Kruis en hielp dakloze immigranten.’ Toen haar visum in september 2021 afliep, moest ze beslissen of ze naar Jemen terug zou gaan of asiel zou aanvragen. ‘Dat was een heel moeilijke beslissing voor mij. Ik miste mijn familie heel erg en ik wist dat ik tijdens de oorlog in Jemen kon wonen, maar ik wilde ook meer vrijheid en mijn eigen leven opbouwen.’
Gelukkig begreep haar tante haar dilemma en steunde ze haar om haar gevoelens en zorgen te uiten. ‘Het voelde alsof ik voor een groot gat stond en ik bang was om erin te springen. Ik wist niet wat me te wachten stond, maar ik sprong. Toen voelde ik dat ik veilig was. Het was een geleidelijk proces, maar ik leerde om te praten. Ik leerde te vragen om een thuis, een veilige plek. Ik brak door mijn barricade van angst heen.’
Vergelijkbare ervaringen
‘In het begin vond ik het een beetje eng om in een kamp te leven. Ik wist niet wat ik er kon verwachten; leven met andere mensen, wachten, niet weten hoe de toekomst eruit ziet.’ Sala deed vrijwilligerswerk in het kamp en maakte nieuwe vrienden. Na een tijdje hoorde ze over de bijeenkomsten op de woensdagochtend van Grenzeloos Creatief. Een groep vrouwen uit het kamp ging dan naar OngeEikt op Eemland om daar naaiwerk of ander handwerk te doen, terwijl ze over van alles en nog wat praatten. Ze sloot zich bij de groep aan om andere vrouwen uit het kamp te ontmoeten. Maar bovenal wilde ze iets goeds doen, dus ze hielp hen met vertalen. ‘Het voelt voor mij bevredigender en makkelijker om andere mensen te helpen dan om iets voor mezelf te doen.’ legt ze uit. ‘Hoewel de vrouwen uit verschillende landen kwamen, hadden ze allemaal vergelijkbare ervaringen toen ze hun moederland ontvluchtten. Dat was voor mij geruststellend.’
Toen Paula van OngeEikt haar vertelde over het project Ontdek- en Ontwikkelplekken en haar aanmoedigde om mee te doen, voelde Sala zich gelukkig maar ook onzeker. Ze was bang dat haar deelname een teleurstelling zou worden voor haar begeleiders. Dat ze uiteindelijk nog steeds niet wist wat ze in de toekomst wilde gaan doen. Dat ze wel van alles leuk zou vinden, maar geen keuze kon maken. ‘Ik dacht ‘wat gebeurt er als ik klaar ben met het programma?’ Ik was bang om hun tijd te verspillen en misbruik van ze te maken.’
Mijn gevoelens verwerken
Via OngeEikt kreeg Sala toegang tot een groter netwerk. Helena regelde bijvoorbeeld een ontmoeting voor Sala met een vrouwelijke huisarts uit een gezondheidscentrum, zodat ze kon ontdekken of dit soort werk iets voor haar was. Ze kwam erachter dat je huisarts kunt zijn en toch een leven naast je werk kunt hebben.
In haar ontwikkeltraject werkte ze ook met keramiek en textiel. ‘Ik werd geïnspireerd door Paula’s keramische kunstwerken. Ik heb een vrouwenfiguur gemaakt, omdat ik onzeker ben over mijn eigen vrouwelijkheid. In Jemen moeten vrouwen altijd hun vrouwelijkheid en seksualiteit bedekken, dus ik worstelde met mijn lichaam. In die tijd presenteerde ik mijzelf met een meer mannelijke energie, zodat ik mezelf kon handhaven. Door een vrouw van keramiek te maken probeerde ik mijn gevoelens te verkennen en te verwerken. En ik had er leuke gesprekken over met anderen.’
Sala sprak met Suhela over haar achtergrond en haar trauma en dat hielp haar. Ze leerde zich niet schuldig te voelen als ze niet in haar schetsboek tekende. ‘Suhela vertelde me dat je niet alles wat je ziet op papier hoeft te zetten. Alleen al door ernaar te kijken, kun je het in je hoofd vastleggen. Dat stelde me gerust. En ze leerde me tekenen wat ik voel. Spontaan. Dus tekende ik wat streken. Het zag er lelijk uit, maar het voelde gemakkelijk. Ik oordeelde niet over wat ik tekende. Het voelde oké om mezelf te uiten.’
Meer ontspannen
Sala is haar toekomst aan het verkennen. ‘Misschien ga ik wel bij een organisatie voor Volksgezondheid werken. En ik kan cursussen volgen om kunst te maken. Maar ik wil mezelf niet overweldigen met te veel opties, want ik heb al andere overweldigende dingen op mijn weg. Over waar ga ik wonen. Nieuwe relaties opbouwen. Ik heb er enig vertrouwen in dat ik een baan kan vinden. Ik zie verschillende opties.’ Een van haar doelen is om meer artistiek werk te doen. ‘Ik heb altijd al kunst willen maken, maar thuis had ik het te druk en was er zoveel stress voor mij. Ik was bang dat ik mijn vermogen om te creëren verloor. Nu maak ik allemaal nieuwe dingen mee.’
‘Wat ik leuk vind aan OngeEikt is dat we elkaar helpen. Ik begin contact te maken met Nederlanders. Op zaterdag help ik ondernemers met het runnen van de Kunst & Ambachtenwinkel van OngeEikt, als wederdienst voor mijn deelname aan het traject. Ik had niet kunnen bedenken dat ik deze kans zou krijgen. Dat plekken als deze bestaan. Is dit toeval? Toen ik op mijn zwakst was, vond ik deze plek waar ik het gelukkigst ben. Als je verdwaald bent en je laat het allemaal los, verwacht dan het onverwachte. Na verloop van tijd leerde ik mezelf kennen. Ik wist niet dat dat ging gebeuren. Ik ben meer ontspannen. Ik vertrouw nieuwe mensen. Ze stellen me gerust en genieten van mijn gezelschap. Ik ken niet mijn hele reis, maar ik geniet nu van elke dag. Ik lees boeken en leer de Nederlandse taal. Alles is onverwacht, en ik vond liefde en steun. Ik kan nog steeds niet geloven dat dit soort steun bestaat.’
Interview door Margot van Belkum – maart 2022