Wat voel ik me vereerd! Als eerste mag ik de tentoonstelling ‘Naar huis’ van Kirsten Kramer bekijken. In een ruimte naast het atelier van Suhela Pluijmers staan en hangen de werken die Kirsten tijdens haar Ontwikkelplek maakte. Zij vormen de zichtbare en tastbare resultaten van een drie maanden durend proces waar Suhela haar vanuit OngeEikt bij begeleidde.
Voordat ik naar de tentoonstelling ga kijken, vertelt Kirsten me dat ze dit vreselijk spannend vindt. Dat kan ik me goed voorstellen. Het lijkt me nogal wat als je iemand voor het eerst laat zien wat je allemaal gemaakt hebt. Je geeft anderen een inkijk in je creativiteit en je talent. Komt het over wat je met je werk bedoelt? Doet het iets met de toeschouwer? Vindt deze de werken alleen maar ‘mooi’ – of zelfs dat niet?
Als ik de tentoonstellingsruimte binnenloop ben ik aangenaam verrast. Op mijn gemak bekijk ik alles en lees ik de bijbehorende titels en omschrijvingen. Bij een aantal werken spelen Kirstens dagboeken een centrale rol. Snippers dagboekfragmenten zijn om een torso heen geplakt. Er zit ijzerdraad omheen gewikkeld, vastgemaakt met een slotje. Bij een ander werk krijgen dagboekteksten een nieuwe bestemming als fris geschept papier. Geen letter van de oorspronkelijke tekst is meer leesbaar. Alle gedachten en ervaringen zijn uitgewist. Het papier is klaar voor nieuwe teksten, misschien zelfs wel voor een nieuwe toekomst?
Kunstenaar
Na een koffiepauze loop ik nog een keer langs alle kunstwerken, dit keer met Kirsten en Suhela samen. Terwijl ik begin te vertellen wat ik ervaar bij Kirstens werk, zie ik de spanning op haar gezicht. Dat maakt dat ik extra zorgvuldig mijn woorden kies. Met haar werk raakt ze mijn gevoel, maar mijn hoofd wil hier de juiste woorden bij vinden.
Na verloop van tijd ontspant Kirsten wat meer. Vaak is ze alleen al blij dat het werk een bepaald gevoel bij mij als kijker oproept. Soms lijkt dat haar te verrassen. Ergens halverwege de tentoonstelling zie ik haar veranderen. Ze staat er zelfverzekerd bij, recht haar rug en luistert geïnteresseerd. Ik zie ineens de kunstenaar van deze tentoonstelling tevoorschijn komen.
Bij een groot werk getiteld ‘Bewegingsvrijheid’ signaleer ik veel grote bewegingen maar ook diverse subtielere details. Ik vertel haar hoe dat op mij overkomt en welke betekenis ik hierin lees. Niet alles blijkt te kloppen met Kirstens ervaring, maar ze vindt het oké – en ze respecteert mijn interpretatie.
In gesprek
Voorzien van verse koffie vertelt Kirsten wat het ontwikkeltraject haar heeft opgeleverd: “Door hier aan het werk te gaan voel ik weer ruimte om thuis ook bezig te gaan. Ik heb behoefte om me weer via creativiteit te uiten. Eerder was het zo dat ik gelijk blokkeerde als ik iets ging maken. Ik wist niet waar te beginnen. Als Suhela nu zegt ‘Ga dit maar doen en kijk maar wat er gebeurt’ helpt ze mij op gang.”
Suhela vult haar aan: “Ik bied materialen of werkvormen aan en vertel erbij dat het nergens heen hoeft te gaan. Je gaat bezig met iets. Daar kan iets uit ontstaan – of niet. Alles kan en mag er zijn.”
Het werk dat Kirsten de titel ‘Weerstand’ gaf, ontstond uit frustratie. “Toen ik ermee begon had ik er totaal geen zin in,” vertelt ze. “Ik voelde weerstand. Het was niet wat ik wilde maken. Suhela stimuleerde mij toen om die frustratie in beweging om te zetten en erin te verwerken. Ik ben heel dankbaar dat ik dat heb gedaan, want ik vind het lastig om te voelen en mijn frustraties te uiten, om mijzelf bloot te geven.”
Vertrouwen
Een ander werk heet ‘Naar huis’. Dit ontstond toen Kirsten een groot werk wilde maken. Suhela was erbij toen Kirsten aan het werk begon: “Ik kon zien dat ze nog erg vanuit haar hoofd bezig was toen ze de eerste streken op het papier zette. Kirsten heeft toen muziek uitgezocht en ik mocht dichtbij haar staan om haar in stilte aan te moedigen. Daardoor kwam ze in contact met haar gevoel en kon dit werk ontstaan. Dat kun je zien aan de kwaliteit van de verfstreken en wat het uitstraalt. Lijnvoering vanuit gevoel ziet er echt anders uit.”
Tijdens het traject merkte Kirsten dat het goed voelt om te kunnen vertrouwen op haar creativiteit. Waar Suhela gelijk aan toevoegt: “Niet door hard te werken, maar door te laten ontstaan wat er is.”
Kirsten knikt en vertelt: “Ik leer dat ik het niet met mijn hoofd hoef te doen en de controle hoef te houden. Iets in mij weet dat wel. Mijn angst overweldigd te raken kan ik langzaam aan wat meer loslaten. Nu verlang ik ernaar om gevoelens binnen te laten komen, er niet de rem op te zetten. Al die stapjes hier in het traject dragen eraan bij dat ik leer om dat los te laten.”
Wat een cadeau
“Het laten ontstaan van iets vind ik een plezierige manier van werken,” vertelt Suhela. “Het gaat niet over iets maken, maar om het proces. Je maakt gebruik van wat er in je speelt om die kunstenaar in je zich bloot te laten geven. Ik help mensen om zich creatief te kunnen ontwikkelen.” “En daar ben ik je dankbaar voor”, reageert Kirsten.
Suhela glimlacht: “Als ik iemand begeleid, brengt dat mij ook veel. Het raakt mij ook. Ook dat ik voor mezelf kan erkennen dat ik hier vaardigheden voor heb die ik in kan zetten. Kirsten en ik zitten samen in een soort experiment waarbij we gaandeweg ontdekken en ervaren wat de behoefte van Kirsten is.”
Een maand na het interview vraag ik Kirsten via de mail om een terugblik op het traject bij Suhela. Wat heeft haar dit opgeleverd?
Ze schrijft me: “Wat een cadeau dat het O&O-traject van OngeEikt op mijn pad kwam! Ik wist wel dat ik veel creativiteit in mij heb, maar het kwam er niet meer zo uit. Op deze plek kon ik opnieuw mijn creativiteit ontwikkelen. Dankzij de begeleiding van Suhela ontdekte ik hoe ik dat wat in mij leeft aan gedachten en gevoelens kunstzinnig expressie kan geven. Dat mensen mijn werk in een expositie kwamen bekijken heeft me veel inzichten gegeven. Het hele proces speelde zich niet alleen op de Ontwikkelplek af, maar werkt door op allerlei andere vlakken in mijn leven en dat is heel waardevol.”
Interview door Margot van Belkum – december 2021
Foto door Kirsten Kramer